Bullið um 20% niðurfellingaleiðina á heimasíðu Framsóknarflokksins

Framsóknarflokkurinn hefur verið með úttekt á 20% niðurfellingatillögu sinni á heimasíðu sinni og verið með tengingu inn á hana á mbl.is. Þessi úttekt er í formi spurninga og svara. Sú úttekt er full af rangfærslum og blekkingum og fer ég yfir það hér. Spurningarnar eru feitletraðar, svör framsóknarmanna eru bláletruð en mín athugasemd er með svartletruð.

 

Þið talið um að það sé eðlismunur en ekki stigsmunur á því að afskrifa skuldir í eðlilegu árferði og núna. Í hverju felst sá munur?
Í fyrsta lagi mun afskriftin fækka þeim sem fara í þrot. Í öðru lagi skiptir máli að fólk geti greitt af lánunum sínum, þó það sé minna en gert var ráð fyrir, því það fengist svo lítið fyrir eignina ef hún yrði tekin. Í þriðja lagi þá felur sá fjöldi gjaldþrota sem 50% afskrift gefur til kynna í sér algjört kerfishrun - skriðu sem leggur efnahagslífið í rúst.

Það er alveg rétt að þessi afskriftarleið fækkar eitthvað þeim, sem fara í þrot. Þetta er hins vegar mjög óskilvirk leið til að gera það því stór hluti kostnaðarins fer til aðila, sem eru ekki í neinni hættu á að fara í þrot. Þær aðgerðir, sem stjórnvöld eru að framkvæma koma í veg fyrir mun fleiri gjaldþrot með mun minni kostnaði enda beinast þær aðgerðir af þeim, sem eru í vanda með mun skilvirkari hætti en þessi leið.

Lendir kostnaðurinn ekki á skattgreiðendum?
Nei. Skattgreiðendur munu ekki bera neinn kostnað verði þessi leiðrétting að veruleika. Kostnaðurinn lendir á gömlu bönkunum.

Þetta er einfaldlega rangt. Kostnaðurinn vegna útlánatapa vegna þeirra, sem ekki eru borgunarmenn fyrir sínum skuldum lendir á gömlu bönkunum. Kostnaur við skuldaniðurfellingu þeirra, sem eru borguarmenn fyrir sínum skuldum lendir hins vegar að mestu á skattgreiðendum og greiðsluþegum lifeyrissjóða. Kostnaður ríkissjóðs verður væntanlega nokkur hundruð milljarðar króna. Ég hef útskýrt það með einföldu dæmi hvernig þessi kostnaður lendir á nýju bönkunum og þar með skattgreiðendum og er sú úttekt hér: http://siggimaggi.blog.is/blog/siggimaggi/entry/862310/#comments

Hvaða áhrif hefur þetta á rekstur ríkissjóðs? Mun hann geta staðið undir þessu?
Þessi leiðrétting hefur engin áhrif á ríkissjóð. Ríkissjóður mun ekki þurfa að standa straum af neinum kostnaði vegna þessarar leiðréttingar (sjá svar við spurningu um hver beri kostnaðinn).

Þetta er rangt. Ríkissjóður mun lenda í nokkur hundruð milljarða kostnaði við þetta eins og fram kemur hér að ofan. Ríkissjóður mun eiga erfitt með að standa undir því ofan á allan annan kostnað eins og Icesave og það mun draga verulega úr möguleikum stjórnvalda í framtíðinni til að halda hér uppi velferðaþjóðfélagi.

Hvað með það sem fellur á ríkið (þ.m.t. Íbúðarlánasjóð)? Kemur það ekki til með að koma í hausinn á íbúðareigendum aftur í formi aukinna skatta eða lélegri þjónustu hjá ríkinu.
Í tillögunum er gert ráð fyrir að kröfuhafar selji fasteignalánasöfn sín með afslætti vegna þess að þessi söfn hafa rýrnað að virði. Sá afsláttur er að hluta til látinn ganga til skuldara. Ekki er gert ráð fyrir frekari kostnaði og sér í lagi er ekki gert ráð fyrir því að kostnaður muni falla á ríkið.

Enn og aftur er þarna sú ranga fullyrðing að engin kostnaður lendi á ríkinu. Þau lán, sem nú þegar eru hjá Íbúðalánasjóði eru ekki seldar með niðurföllum eins og skuldirnar hjá bönkunum og gildir því allt annað um þær. Kostnaðurinn við niðurfellingu þeirra skulda lendir því hjá Íbúðalánasjóði sjálfum nema þeir, sem hafa keypt ríkistryggð skuldabréf Íbúðalánasjóðs verði látnir sæta 20% afföllum af þeim. Ef það er gert fer traustið á ríkistryggingu hjá íslenska ríkinu fyrir lítið. Það getur haft áhrif á möguleika til lántöku svo hægt sé að reisa virkjanir í til að fá inn storiðju vilji menn fara þá leið til atvinnusköðunar. Það eru fyrst og fremst lifeyrissjóðir, sem hafa keypt þessi bréf frá Íbúðalánasjóði og ef þau verða afskrifuð um 20% þá mun það á almenna markaðnum leiða til um það bil 10-14% lækkunar á greiðslum til lífeyrisþega. Það mun síðan leiða til kostnaðar fyrir ríkissjóð vegna tekjutengingar almannatryggingabóta auk þess, sem bæði ríki og sveitafélög verða af tekjuskatti og útsvari. Hvað lífeyrissjóði ríkisstarfsmanna varðar þá eru greiðslur úr honum rikistryggðar og því mun lækkun á eignum hans vegna þessa lenda á ríkinu í formi hærra framlags til lífeyrssijóðanna. Það sama á við um lifeyrissjóði sveitafélaga. Enn er því hér verið að halda því ranglega fram að ekki muni falla kostnaður á ríkissjóð. 

Hvað mun þetta kosta?
Seðlabankinn hefur reiknað út að kostnaður vegna 20% leiðréttingar á fasteignalánum nemi um 285 milljörðum króna (http://sedlabanki.is/lisalib/getfile.aspx?itemid=6922). Þar er miðað við flata leiðréttingu, án hugsanlegs hámarks á heildarupphæð.

Einhver hluti þessa kostnaðar er tapað fé og mun lenda á gömlu bönkunum og þar með erlendi kröfuhöfunum. Sá hluti þessa kostnðar, sem er lækkun á greiðslum þeirra, sem eru borgnarmenn frir sínum skuldm mun lenda á skattgreiðendum og greiðsluþegum lífeyrissjóða. Þegar Íbúðalánasjóður keypti skuldabréfasafn Sparisjóðs Keflavíkur um daginn þá borgaði hann strax 80% og mun síðan greiða afgangin eftir 8 ár og þá væntanlega fer sú greiðsla eftir því hvað hefur þurft að afskrifa mikið af þeim skuldum. Það er því ljóst að forráðamenn Íbúðalánasjóðs gera ráð fyrir að ekki þurfi að afskrifa meira en 20% af húsnæðislánum og þá miðað við verstu mögulegu útkomu úr kreppunni. Því eru líkur á að mun minna en það þurfi að afskrifa af húsnæðislánum. Því má það vera ljóst að megnið af þessum 285 milljörðum lendi á skattgreiðendum og greiðsluþegum lífeyrissjóða. Þá er eftir allur kostnaður við önnur lán en íbúðalán. 

Eru einhverjar líkur á að erlendir kröfuhafar samþykki þessa niðurfærslu?
Fjármagnseigendur, þar með taldir kröfuhafa íslensku bankanna, hafa þurft að sætta sig við það á síðustu misserum að eignir þeirra hafa rýrnað mjög í verði og svo er komið að sumar eignir hafa hreinlega ekkert verð þar sem það eru engir kaupendur. Kröfuhafar verða því aðsætta sig við einhverjar afskriftir af sínum kröfum.

Það er rétt að kröfuafar verða að sætta sig við einhverjar afskriftir af sínum kröfum vegna skulda, sem ekki er hægt að innheimta. Við munm hins vegar aldrei komast upp með að láta þá taka á sig lækkun á kröfum, sem er hægt að innheimta.

Er raunhæft að semja við kröfuhafa um afslátt á fasteignalánum?
Kröfuhafar íslensku bankanna hafa myndað með sér samtök og eru fulltrúar þeirra í miklum samskiptum við fulltrúa gömlu bankanna. Mat á virði eigna og samningar um sölu með afslætti er því í góðu ferli og því er ekkert því til fyrirstöðu að semja við kröfuhafana um verð fasteignalána gömlu bankanna.

Það er fyllilega óraunhæft að ætla sér að semja við kröfuhafa um að þeir taki á sig afslætti til þeirra, sem eru borgunarmenn fyrir sínum skuldum.

Hvers virði eru fasteignalán gömlu bankanna í dag?
Virði eigna hefur fallið mikið síðustu misseri og er í mörgum tilvikum óþekkt. Sem dæmi má nefna að skuldabréf sem gömlu bankarnir gáfu út eru nánast verðlaus. Gömlu bankarnir fengu 100 peninga að láni en nú geta menn selt þessar skuldir á 2 peninga eða 2% af nafnverði. Í raun hafa fasteignalán gömlu bankanna ekkert verð þar sem það eru ekki kaupendur að lánasafninu.

Þarna er verið að koma fram með hluti, sem segja ekkert um virði fasteignalána gömlu bankanna. Þarna er um að ræða skuldabréf gefin út af bönkum, sem eru orðnir gjaldþrota. Þessi bréf eru ekki meðal forgangskrafna eins og bankainnistæður og þar, sem óvíst er að eignir gömlu bankanna dugi fyrir forgangskröfum þá eru þessi bréf eðlilega á lágu verði. Þetta segir ekkert um það hversu mikið næst upp í heildarskuldir og er þvi ekki neitt innlegg í þessa umræðu. Þetta er því klárlega sett fram í blekkingarskyni til að mála stöðuna verri en hún í raun er.

Hvers virði eru fasteignalán gömlu bankanna ef fasteignamarkaðurinn hrynur?
Þau munu lækka enn frekar í verði og verða nánast verðlaus. Lánveitendur myndu fegnir selja þau á 50% af upphaflegu nafnverði.

Þetta er reyndar alver rétt. Hins vegar er flöt niðurfærsla mjög óskilvirk og leið til að koma i veg frir að fasteignarmarkaðurinn hrynji. Það eina, sem þarf að gera í bili er að aðlaga greiðslubyri að greiðslugetu. Það að lækka höfuðstól lánanna hjálpar ekkert til umfram það. 

Er gott fyrir efnahagslífið að afskrifa skuldir?
Já. Segjum að við skiptum fólki í þrjá hópa. Í fyrsta hópnum eru þeir sem eru í mestum vanda. Þó þeirra skuldir séu afskrifaðar um 20% mun það ekki duga til og grípa þarf til frekari aðgerða. Í öðrum hópnum eru þeir sem geta haldið áfram að greiða af lánum sínum sé hluti skuldarinnar felldur niður. Í þriðja hópnum eru þeir sem í raun hefðu ekki þurft á afskrift skulda að halda. Þessi hópur hefur því aukinn kaupmátt sem skilar sér beint út í hagkerfið og glæðir það lífi. Þessi leiðrétting kemur því efnahagslífinu vel. Það er hópur sem fær leiðréttingu en þarf ekki á henni að halda. Þessi hópur er mikilvægur til að koma efnahagslífinu aftur í gang en munu peningarnir skila sér út í hagkerfið?
Fólk sem mun hafa meira fé aflögu mun annað hvort eyða fénu og þannig örva efnahagslífið eða leggja féð inn á bankareikning. Þá fær bankinn fé sem hann getur lánað öðrum. Þannig mun féð skila sér út í hagkerfið.


Þarna sleppa framsóknarmenn alveg þeirri staðreynd að lægri greiðslur þeirra, sem geta greitt sínar skuldir, af lánum sínum leiða til minna innstreymis fjár inn í bankana og þær lánastofnanir, sem um ræðir. Þær hafa því minna fé til útlána, sem þvi nemur. Þær hafa því minna svigrúm til að lána til atvinnuskapandi verkefna og einnig hafa þær minna svigrúm til að semja um greiðslufresti til þeirra, sem á þurfa að halda. Þetta leiðir því ekki til aukinna umsvifa í hagkerfinu því þetta er aðeins tilflutningur á fé milli vasa innan íslenska hagkerfisins. Það má vel vera að það komi fyrirtækjum vel að þessir einstaklingar hafi meira fé til eyðslu heldur en að bankarnir hafi meira fé til útlána en það að gefa afslætti af greðslbubyrði án lækkunar á höfuðstól gerir þá sama gagn.

Það er út í hött að halda því fram að það auki fé bankanna til útlána þegar fólk leggur inn í bankann pening, sem það þarf ekki að greiða vegna þess að greiðsla þeirra til bankanna vegna lána var lækkuð. Ef maður, sem er borgunarmaður fyrir sínu láni og greiðir 100 þúsund kr. mánuði af láni sínu fær lækkun á þeirri greiðslu niður í 80 þúsund kr. á mánuði og leggur 20 þúsund kr. misnumin inn í bankan þá heldur bankinn áfram að fá sömu upphæð inn frá þeim einstaklingi. Hann hefur því ekki meira fé til útlána en ef ekki væri lækkuð greiðslan af láninu og þar með væri ekki lagður peningur inn í bankan. Þessi aðgerð mun því ekki auka fé bankanna til útlána heldur mun hún minnka það fé, sem nemur þeim upphæðum, sem ekki eru lagðar inn í banka af því, sem sparast við greiðslur af lánunum.

Verður lánalækkun hjá þeim sem geta staðið undir afborgunum ekki til þess að neysla þeirra vex á tímum þegar allir þurfa að sýna aðhald?
Efnahagslífið þarf á aukinni neyslu að halda. Í flestum löndum í kringum okkur hafa vextir verið lækkaðir einmitt til þess að hvetja fólk til að eyða. Það styður við atvinnulífið, heldur aftur af atvinnuleysi og styður þannig við fjölskyldurnar í landinu.

Það gerir sama gagn að lækka greiðslubyrði án lækkunar höfuðstóls. Þar að auki er líklegt að aukin skuldsetning ríkissjóðs muni leiða til vaxtahækkana og þar með draga úr þrótti atvinnulífsins.

Það er verið að ræða um flata niðurfellingu. Af hverju ætti að fella niður skuldir óreiðumanna og þeirra sem fóru óvarlega í bólunni?
Tökum dæmi af fjölskyldu sem tók 80 milljónir að láni í erlendum myntum til að kaupa fasteign. Í dag skuldar fjölskyldan um 150 milljónir vegna gengisbreytinga og getur ekki staðið skil á afborgunum. Sé 20% skuldarinnar afskrifaður standa engu að síður 120 milljónir eftir og ekki víst að fjölskyldan geti heldur staðið undir afborgunum af þeirri upphæð. Samkvæmt úttekt Seðlabankans myndu á annað hundrað heimila fá 30 milljónir eða meira afskrifað en fyrir stærstan hluta þess hóps yrði það ekki nægjanlegt til að koma þeim nálægt því að vera með jákvæða eiginfjárstöðu. Tæplega 2.500 heimili fengju á bilinu 10-30 milljónir afskrifaðar.

Í sömu úttekt Seðlabankans kom í ljós að þeir, sem eiga mestu nettó eignirnar fá mesta afsláttinn. Það sýnir vel hversu óskilvirk þessi aðgerð er.

Ætla framsóknarmenn að hafa þak á leiðréttingunni? Ef svo er, hvert mun þakið verða?
Í efnahagstillögum Framsóknarflokksins var nefnt að hugsanlega yrði þak á því hve mikið væri afskrifað. Ekki hefur verið tekin afstaða til þess hvort svo verði. Rökin á móti hámarki eru þau að þeir sem skulda mest eru yfirleitt þeir sem eru í hvað mestum vanda. Rökin með hámarki eru þau að þeir sem skulda mest eru oft á tíðum þeir sem fóru óvarlega. Sjá annars svar við spurningunni „Það er verið að ræða um flata niðurfellingu. Af hverju ætti að fella niður skuldir óreiðumanna og þeirra sem fóru óvarlega í bólunni?“

Þetta bretir litlu. Þetta er bara útfærsluatriði á slæmri hugmynd.

Geta stjórnvöld ákveðið hvenær sem er að afskrifa að hluta öll húsnæðislan? Ef svo er er þá ekki best að taka sem mest lán og bíða eftir næstu niðurfærslu!!
Íslendingar eru nú að fást við afleiðingar kerfishruns sem er af slíkri stærðargráðu að annað eins hefur ekki sést í áratugi. Þess vegna er ekki að vænta afskrifta af lánum í eðlilegu árferði.

Það hefur oft gerst að fordæmi um aðgerðir eru oft notuð aftur við vægari aðstæður en var þegar fordæmið var skapað. Það er því alls óvíst að aðilar á markaði muni treysta á að þetta verði ekki gert aftur. Slíkt mun hafa neikvæð áhrif á lánskjör hér í framtíðinni og það jafnvel þó við tökum upp annan gjaldmiðil. Það geta liðið margir áratugir áður en aðilar á markaði fara að treysta því að þetta verði ekki gert aftur.

Er ekki bara miklu einfaldara að afnema verðtrygginguna þannig að verðtryggðu lánin hætti að hækka!
Það að afskrifa 20% af fasteignalánum jafngildir því að færa lánin til ársbyrjunar 2008 þar sem verðbólga síðan þá hefur verið um 20%.

Þarna sést að frasóknarmenn kunna ekki prósentureikning. 20% niðurfelling lána afnemur 25% hækkun en ekki 20%. Tökum dæmi. 10 milljóna kr. lán hækkar um 25% og fer þá upp í 12,5 milljónir því 25% af 10 milljónum eru 2,5 milljónir og 10 + 2,5 milljónir eru 12,5 milljónir. Ef lánið er síðan lækkað aftur um 20% þá eru 20% af 12,5 milljónum 2,5 milljónir. Ef 12,5 milljóna kr. lán er lækkað um 2,5 milljónir þá verður það 10 milljónir. Þar með leiðir 20% lækkun til þess að lánið er komið í sömu upphæð og það var áður en það hækkaði um 25%.

Hvers vegna er ekki betra að lengja í lánum og greiða þau upp að fullu?
Segjum sem svo að maður skuldi nú 20 milljónir (verðtryggt jafngreiðslulán sem er hefðbundið íbúðarlán) til næstu 40 ára. Mánaðarleg afborgun lánsins er um 96 þúsund krónur. Sé lánstími lengdur í 70 ár verður mánaðarleg greiðsla um 86 þúsund krónur. Munurinn er um 10 þúsund krónur. Þessi breyting mun ekki gagnast mörgum auk þess sem verðtrygging kemur mun verr við þann sem skuldar til 70 ára.

Það er alveg rétt að það lækkar ekki mikið greiðslubyrðina af nýju 40 ára láni að lengja það í 70 ár. Það lækkar hins vegar mun meira greiðslubyrði af eldra láni með færri ár eftir af greiðslum að bæta við það 70 árum. Það er reynar ekki heimilt samkvæmt núverandi lögum en þeim er hægt að breyta. Það er einnig hægt að lækka greiðslubyrðina enn meira tímabundið meðan greiðslugeta skuldara er lítil til dæmis vegna atvinnumissis þangað til hann fær aftur vinnu. Sam dæmi má nefma að bara það að óska eftir greiðslujöfnunarvístiölu lækkar greiðslubyrði um tæplega 20% eða svipap og 20% niðurfærsluleiðin gerir. Sú lækkun heldur áfram þangað til kaupmáttur launa hækkar á ný eftir að kreppunni linnig óháð því hve langur tími líður þangað til svo verður.

Hvers vegna er ekki betra að fara svokallaða LÍN leið þar sem greitt er eftir getu þar til lánið er uppgreitt?
Margir þeir sem hafa tekið lán hjá LÍN og eru farnir að greiða það upp hafa tekið eftir því að þeir ná ekki að greiða niður höfuðstól lánsins vegna verðbóta. Því má færa rök fyrir því að þeir sem hafa sótt sér menntun greiði í raun skatt alla ævi til ríkisins vegna þess að ekki næst að greiða niður lánið. Hið sama gæti gerst með húsnæðislán. Fólk greiðir af láni einsog það mögulega getur en nær ekki að borga niður höfuðstólinn. Fólk gæti því átt á hættu að festast í núverandi húsnæðisskuldum til æviloka.

Það fer allt eftir því hversu lengi kreppan varir hvort og þá hve mikið sú aðferð að lækka greiðslubyrði án lækkunar höfuðstóls lengir greiðslutím lánanna. Í versta falli þá er reyndar ekkert að því að enn hvíli lán á íbúðum fólks þegar það fellur frá. Erfingjar eiga enga heimtingu á skuldlausu húsnæði í arf.

20% bjarga ekki öllum. Eiga þeir sem þannig er ástatt með þá bara að verða gjaldþrota?
Greiðsluaðlögun verður eftir sem áður í boði fyrir þá sem 20% leiðréttingin dugar ekki fyrir. Hins vegar mun fjöldi þeirra sem á aðstoð þarf að halda minnka verulega.

Það er hægt að fækka þeim mun meira, sem þurfa á slíkri aðstoð að halda með aðgerðum, sem beinast beint að þeim verst settu heldur en með flatri niðurfellingu skulda.

Er stefnan sú að afskrifa einnig lán fyrirtækja?
Í efnahagstillögum Framsóknarflokksins er lagt til að þau lán til fyrirtækja sem fluttust yfir í nýju bankana yrðu afskrifuð strax um 20%. Hafa ber í huga að lán til stærstu fyrirtækjanna, t.d. Baugs og svo flestra eignarhaldsfélaga og fjárfestingarfélaga eru ennþá inni í gömlu bönkunum og því er ekki verið að leggja til að lán þeirra verði afskrifuð.

Þetta breytir ekki þeirri staðreynd að afslættir til fyrirtækja, sem geta greitt sínar skuldir lendir á nýnu bönkunum og þar með skattgreiðendum, sem eigendum nýju bankanna.

Mikill hluti húsnæðislána landsmanna er hjá Íbúðalánasjóði. Ræður hann yfir sjóðum til að mæta þeim afskriftum sem falla á hann?
Gert er ráð fyrir að Íbúðalánasjóður kaupi fasteignalánasöfn bankanna á miklum afslætti. Þannig fær sjóðurinn fé til þess að greiða fyrir afskriftirnar.

Þau lán, sem nú þegar eru hjá Íbúðalánasjóði eru ekki keypt með afslætti. Varðandi þau lán, sem hann kaupir með aslætti þá mun sá afsláttur einungis ná til væntra útlánatapa vegna þeirra, sem ekki geta greitt sín lán að fullu. Afslættir til þeirra, sem geta greitt sínar skuldir verður viðbótakostnaður við það, sem mun lenda á Íbúðalánasóði.

Hvað með þá sem skulda ekki neitt? Eiga þeir ekki að njóta neins í tengslum við þessar aðgerðir?
Þeir sem ekkert skulda eru væntanlega ekki í vanda staddir núna og þurfa ekki á aðstoð að halda.

Sammála.