Einelti í garð verðtryggingarinnar

Einn Facebook vina minna sagði um daginn að ef verðtryggingin væri einstaklingur þá myndi umfjöllunin um hana flokkast undir einelti. Það er mikið um að verið sé að kenna henni um hluti sem orsakst ekki af henni.

Þetta rifjaðist upp hjá mér þegar ég sá bláendan á umfjöllum Sigmundar Daviðs Gunnlaugssonar formansns Framsóknarflokksins um verðtryggingu í þætti á sjónvarpstöðinni ÍNN. Í þeim örstutta kafla fullyrti hann um tvo þætti sem hann sagði verðtrygginguna orsaka þar sem önnur fullyrðingin er alröng og hin að hluta til.

Hann fullyrti meðal annars að verðtryggingn valdi því að stýrivaxtaákvarðanir Seðlabanka Íslands virkuðu ekki sem skyldi sem stýritæki vegna verðtryggingarinnar. Þetta er í það minnsta að hluta til rangt. Það eru lán með föstum vöxtum sem veikja þetta stýritæki því vextir þegar tekna slíkra lána breytast ekki þó Seðlabankinn breyti stýrivöxtunum. Fastir vextir eru algengastir á verðtryggðum lánum hér á landi en breytilegir vextir á óverðtryggðum lánum. Það er ástæðan fyrir því að stýrivaxtaákvarðanir Seðlabankans bíta á óverðtryggðum lánum en ekki á verðtryggðum lánum. Þetta er hins vegar ekkert náttúrulögmál.

Hitt er annað mál að jafnvel þó verðtryggð lán væru með breytlgum vöxtum þá myndu þeir ekki brehytast þó verðbólga myndi aukast meðan raunávöxtunarkrafan er sú sama. Vextir óverðtryggðra lána breytast hins vegar bæði við breytta verðbólgu og einnig vegna breyttrar raunávöxtunarkröfu. Stýrivextir Seðlabankans taka til beggja þátta og því er hægt að færa rök fyrir því að þessi fullyrðing sé að hluta til rétt. Hins vegar eru breyttir stýrivextir vegna breyttrar verðbólgu aðeins leiðrétting á nafnvöxtum vegna þess en ekki stjórntæki til að kæla eða hita hagkerfið. Það eru fyrst og fremst breyttir raunvextir sem gera það.

Hin ranga fullyrðingin snerist um það að Sigmundur sagði að þegar bankarnir ætluðu að draga úr útlánum sínum til húsnæðiskaupa hafi þeir hækkað vextina á verðtryggðu húsnæðislánunum sínum en það hafi ekki haft miið að segja vegna þess að verðtryggingin hafi leitt til þess að kostnaðurinn við það hafi flust aftur á seinni tíma lánstímans. Þetta er rangt. Verðtrygging leiðir ekki til þess að vaxtgabreytingar flytjist aftur á seinni hluta lánstímans. Hins vegar gerir jafngtreiðslulánafyrirkomulagið það. Það er alveg óháð því hvort um verðtryggt eða óverðtryggt lán er að ræða. Þetta stafar af því að vaxtahækkun hækkar meira kostnaðinn á fyrri hluta lánstímans þegar höfuðstóllinn er hærri en í jafngreiðslulánafyrirkomulaginu er afborgunrhlutinn aðlagaður að því. Það veldur því að ef vextir hækka á jafngreiðslulánum þá færist stærri hluti afborgunarhlutans á seinni hluta lánstímans enda aukakostnaðurinn af vaxtahækkuninni minni þá.

Það væri óskandi að í umræðu um kosti og galla þess að banna verðtryggingu væri hægt að einskorða umræðuna um þau atriði sem verðtryggingijn hefur áhrif á en ekki vera að eigna henni hluti sem hún hefur ekki áhrif á. Er til of mikils mælst að þeir frambjóðendur svo ekki sé talað um forystumenn stjórnmálaflokka sem eru að tjá sig um það mál kynni sér málið svo þeir geti farið rétt með staðreyndir í því máli.

En í umfjöllun forystumanna Framsóknarflokksins um verðtryggingu má lesa það að þeir eru mótfallnir öllu sem dregur úr sveiflum í greiðslubyrði lána með þeim rökum að það veiki stýritæki Seðlabanka Íslands. Þeir virðast hins vegar ekki hafa sömu áhyggjur af því hvaða áhrif miklar sveiflur í greiðslubyrði lánanna hafa á fjárhag tekjulitilla heimila sem ekki hafa mikið svigrúm til að mæta þeim sveiflum.

Því veltir maður fyrir sér hvað framsóknarmennirnir gera ef þeir átta sig á því sem ég skriaði hér að ofan. Ætli þeir bæit þá ekki við kosningaloforðum um að banna fasta vexti og jafngreiðslufyrirkomulag lána?

En í öllum bænum ekki segja þeim frá vaxtagreiðsluþakinu sem margir bankar bjóða á óverðtryggðum lánum með breytilegum vöxtum. Það gæti haft skelfilegar afleiðingar fyrir mörg tekjulítil heimili ef það yrði bannað. 

Athugasemdir

[Óskar Helgi Helgason (IP-tala skráð) 24.3.2013 kl. 16:03]

Sæll; Sigurður, sem oftar !

Vitaskuld; er Sigmundur Davíð Gunnlaugsson - líkt hinum 99.9% ísl. stjórnmálamanna, rakinn drullusokkur og ómenni, sem á daginn hefir komið, fyrir margt löngu.

Og; yfirverndari Samvinnutrygginga þjófanna, er hann einnig, í ofanálag.

En; reyndu, Sigurður M Grétarsson að útskýra, hvernig standi á því, að við - þú og ég, getum keypt okkur fasteignir austur í Svíþjóð, eða suður á Madagascar til dæmis, Í EITT SKIPTI FYRIR Öll - í stað þess að vera að burðast með 8 / 10 og 12 föld útgjöld þar að lútandi og samsvarandi, hér á Íslandi ?

Verðtrygging; - vaxtaokur Banka Mafíunnar íslenzku, auk ýmissa annarra afætna, eru að sjálfsögðu svarið við því, síðuhafi góður.

Reyndu ekki; að bera í bætifláka, fyrir íslenzku glæpa öflin Sigurður minn, þó mikil sé löngun þín til þess, ágæti drengur.

Með beztu kveðjum; úr Árnesþingi /

[Sigurður M Grétarsson, 24.3.2013 kl. 16:10]

Óskar. Það er ekki verra að vera kurteis í sínum málflutningi. Það skítkast sem þú ert hér með í garð Sigmundar Davíðs og fleiri segir meira um þig en þá sem þú beinir orðum þínum að.

En hvað varðar mun meiri byrði íslenskra heimila vegna húsnæðislána en heimila í nágrannalöndum okkar þá er orsökin fyrir því háir raunvextir húsnæðislána hér á landi og helsti sökudólgurinn í því er hin sveiflukennda örmynnt sem við erum að burðast með í stað þess að taka upp alvöru gjaldmiðil. Því er það svo að takist ESB anstæððingum hér á landi að koma í veg fyrir að við göngum í ESB þá mun afleiðingin af því vera áframhaldndi mun meiri byrðar íslenskra heimila vegna húsnæðislána en annars yrði.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 24.3.2013 kl. 16:34]

Hvernig útskýrirðu það að skuldir (miðað við landsframleiðslu) íslendinga hafa vaxið stöðugt og í veldisfalli frá því að verðtryggingin var almennt tekin upp í kring um 1980? Nú hefur sama örmyntin verið hér í 90 ár en af hverju gerist þetta upp úr 1980, út af verðtryggingunni?  Hefði þetta ekki átt að verða öfugt að verðtryggingin hefði aukið sparnað þjóðarinnar í stað þess að auka skuldir?

sbr. þetta ágæta línurit tekið af bloggi Ólafs Margeirssonar http://www.pressan.is/pressupennar/Lesa_Olaf_MArgeirsson/avoxtunarkrafa-og-vidmid-lifeyrissjoda-?Pressandate=20090416+and+user%3D0+and+1%3D1

  Einn er sá galli á verðtryggingunni sem sjaldan er nefndur en hann lýtur að framkvæmd vísitölumælingarinnar. Þar sem neysluverðsvísitala mælir verðhækkanir af völdum þess að gjaldmiðillinn lækkar (innflutningsverð hækkar) miðað við viðskiftalöndin (t.d. mælt í vinnustundum hjúkrunarfræðinga) þá verður það svo í reynd að lántaki er látinn tryggja lánveitanda fyrir samdrætti í hagkerfinu, þegar meiningin var að tryggja lánið gagnvar rýrnun gjaldmiðilsins inn á við þ.e. að lánið héldi sér mælt í ÍSLENSKUM  vinnustundum.  

Þetta er stórkostlegur galli, krónurnar sem teknar eru að láni eiga vitanlega að vera ávísun á íslenska hagkerfið en ekki erlend hagkerfi,enda bannað með lögum að gengistryggja verðtryggingu sem þó er gert með þessum hætti!

Niðurstaða.

1.Verðtrygging veldur verðbólgu með þeim reynslurökum að samfara upptöku hennar hafa skuldir aukist margfalt á við hagvöxt sbr. línurit,þessi innistæðulausa skuldaaukning jafngildir prentun peninga og veldur því verðbólgu.

2. Verðtrygging eins og hún hefur verið framkvæmd er ólögleg vegna þess að í reynd er þar um að ræða gengistryggingu sem eins og fram hefur komið , er bönnuð með lögum.

[Sigurður M Grétarsson, 24.3.2013 kl. 18:15]

Vissulega er verðtryggingin ekki gallalaus frekar en önnur mannanna verk. Og einnig er að sjálfsögðu hægt að fara margar leiðir hvað varðar ákvarðanir um það hvaða verð hún mælir. En eins og ég hef sagt þá breytir það því ekki að þegar við ræðum kosti og galla verðtryggingar þá skulum við halda okkur við þau atriði sem orskast af verðtryggingunni en ekki vera að kenna henni um ariði sem orsakast af einhverju öðru. Það gerir þú til dæmis í fyrri tölulið þínum hér.

Aukning skulda íslenskra heimila eftir 1980 stafar einfaldlega af auknu lánaframboiði sem meðal annars kemur til vegna aukinnar sjóðsöfnunar lífeyrisjóðanna en einnig vegna aukinna krafna okkar um gæði og stærð íbúðahúsnæðis samhliða aukinni velferð. Hér áður fyrr keypti fólk einfaldlga minna húsnæði og var mörg fyrstu árin með eigur sínar í kössum og tjöld í hurða stað meðan verið var að spara fyrir skápum og hurðum.

Svo skulum við ekki gleyma því að á áttunda áratugnum var verðbógla mjög há og vextir ákverðnir af stjórnvöldum og voru þeir allan tímann langt undir verðbólgu. Þetta voru því neikvæðir raunvextir og því rýrnaði höfuðstóll þeirra hratt á kostnað innistæðueigenda í bönkunum. Það var eigatilfærsla sem gat ekki gengið til lengdar og varð til þess að margt eldra fólk tapaði því fé sem það hafði sparað til elliáranna.

Hér hafa lísfkjör okkar aukist verulega á þessu tímabili og því hefur landsframleislan aukist langt umfram vísitölur lánanna.Það er því útilokað að verðtryggingin hafi valdið aukningu skulda sem hlutfall af landsframeiðslu. Ástæða aukningarinnar í þessu línuriti þínu orsakast einfaldlega af mjög aukinni lánatöku.

Það má vel vera að verðtrygginginn sé ólögleg. Það er dómstóla að úrskuarða um það og það kemur þá bara í ljós. Það breytir þó ekki því að það eru margir kostir við verðtrygginguna þó vissulega fylgi henni líka gallar.

En eins og ég hef sagt þá skulum við halda okkur við þau atriði sem verðtryggingin orsakar þegar við ærðum kosti og galla verðtryggingar.

[Óskar Helgi Helgason (IP-tala skráð) 24.3.2013 kl. 20:34]

Komið þið sælir; á ný !

Sigurður síðuhafi; og gestgjafi, ágætur !

Margsinnis; höfum við rimmur háð margar - og jafnan hefir þú komið niður standandi, þegar orðræður ýmsar eru, á hraðbergi.

Til dæmis; erum við að hluta til, nokkuð sammála, um málefni Mið- Austurlanda og nágrennis, en hvað Sigmund Davíð Gunnlaugsson snertir, á hann fyrir hverri minni ákúru til hans, eins og vinnubrögð hans öll, sýna og sanna.

Þessi ''garpur''; þorði ekki að koma til fundar við mig, Sumarið 2010, þegar ég hugðist fá hann : Vigdísi Hauksdóttur og Höskuld Þórhallsson til, að efla raunverulega andstöðu í landinu, við þessu viðurstyggilega stjórnarfari, sem hér hefir tíðkast, í tæp 70 ár, Sigurður minn.

Þar í; liggur stærsta skýringin, á verðugum hnýfilyrðum mínum, til þessa ómerka drengs, hér ofar - og er ég kannski full kurteis í þeirri orðræðu, ef eitthvað er, síðuhafi góður.

Sízt; lakari kveðjur - en hinar fyrri, vitaskuld /

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 24.3.2013 kl. 21:35]

Vissulega er möguleiki að það sé ekki verðtryggingin sjálf sem valdi þessari skuldaaukningu á hennar tíð heldur séu það vextir sem í skjóli verðtryggingar komi skuldaaukningunni á þetta kunnuglega veldisfall vaxtavaxtanna.  Það er möguleiki en ekki víst.  Það er a.m.k. óhjákvæmilegt að taka þann möguleika með í reikninginn (þar til annað sannast) að verðtryggingin sjálf sé þarna að verki þar sem skuldaaukningin fellur svo mætavel að þeim tíma sem hún hefur verið við líði.

   Þú talar um að menn hafi farið að safna skuldum vegna aukins lánaframboðs lífeyrissjóðanna.   Ef við gefum okkur þar með að megnið af skuldaaukningunni sé þar með eign lífeyrissjóða þá leiðir það óhjákvæmilega til a.m.k. tveggja ályktanna:

A. Þar sem landsframleiðslan eykst ekki í takt við þessa meintu eignaaukningu lífeyrissjóðanna (sjá línurit) þá getur sú eignaaukning ekki verið að skila miklum arði.Líklega vegna þess að þetta er mikið til innistæðulaus eignabóla.

B. Enn fremur að þetta aukna lánaframboð virðist ekki byggja á sparnaði eins eða neins (a.m.k. innan lands), trúlega vegna þess að fjármálakerfið (bankar,ríki og lífeyrissjóðir) geta lánað og skapað peninga með of hárri vaxtatöku án þess að önnur verðmæti  standi þar að baki en sem fyrir eru í hagkerfinu. M.ö.o. valdi verðbólgu og steli þannig verðmætum úr vasa þeirra sem eiga þá raunverulegu peninga sem fyrir eru. Þar sem lánin eru verðtryggð þá borgar þessi háttsemi sig fyrir gerendur og eins og línuritið sýnir, eignir almennings hverfa smátt og smátt yfir í skuldahýtina. Ekki góð meðmæli með verðtryggingunni það!

Auðvitað leika lífeyrissjóðir tveim skjöldum í þessum gráa leik og almenningur á að sætta sig við ósómann af því að þeir græði og skili því til baka í lífeyri (sem þeir þó virðast ekki geta í framtíðinni).

En er það svo? Ekki bendir línuritið að sá gróði (eins skuldaaukning er jú annars gróði) sé byggður á raunhagkerfinu, a.m.k. skilar hann þá ekki verðmætum inn í það. (sbr. línurit).

Þá vakna tvær spurningar í framhaldinu.

1. Af hverju snýr línuritið ekki öfugt ef verðtryggingin er svona góð til að trygga sparnaðinn, þ.e. af hverju byggir þjóðin ekki upp sparnað?

2. Hvað verður um þann sparnað sem fólk þó sannanlega leggur inn í lífeyriskerfið, gufar hann bara upp?  Fer hann í lélegar fjárfestingar og rekstrarkostnað?

ps.

Með því að tala um það að fólk hafi stækkað svo við sig sem orsök að þessari skuldaaukningu þá ertu bara með enn eina útgáfuna af "flatskjár-" skýringunni!

[Sigurður M Grétarsson, 26.3.2013 kl. 07:29]

Bajarni. Þar sem landsframleiðsla hefur hækkað meira en vístiölur húsnæðislána á þessu tímabili er útilokað að það sé verðtryggingin sem sé orsök þessarar auknu skulda heimilanna.

Eignir lífeyrissjóðanna eru til komnar vegna sparnaðar. Í dag eru 12% launa okkar löggð inn í lífeyrissjóðina. Þetta hlutfall hefur verð að aukast jafnt og þétt frá því lífeyrissjóðirnir voru stofnaðir á áttunda áratugnum.

Verðtrygging er byggð á vísitölu neysluverðs og er hún því einmitt leið til að tryggja að lán haldi verðgildi sínu í saræmi við "raunhagkerfið".

Hvað spurningarnar þínar varðar þá er svarið við báðum þeirra það að þær sýna bara skuldir heimilanna en ekki eignir þeirra á móti. Það sem fer í lífeyrssjóðaina myndar ekki beina eign heldur afkomutryggingu í elli eða við örorku. Það er vissulega hægt að reikna ákveðið virði á þá tryggingu miðað við lífslíkur og meðal örorkulíkur og ef það væri gert og reiknuð nettó staða þá liti linuritið allt öðruvísi út.

Niðurstaða: Skuldaaukning íslenskra heimila er til komin vegna aukningar í skuldsetningu en ekki vegna verðtryggignar.