Hver á að borga? Rangfærslur HH.

Þegar menn koma fram með kröfur um "leiðréttingar" skulda upp á  milljarða er eðlilegt að menn spyrji hver á að borga brúsann. Þessi hafa Hagsmunasamtök heimilanna, Framsóknarflokkurinn og fleiri svarað með rangfærslum. Þessir aðilar hafa haldið því fram að hægt sé að nota varúðarleiðréttingar á verðmati lánasafna gömlu bankanna við sölu þeirra til nýju bankanna til flatrar niðurfellingar skulda. Sú fullyrðing er fjarri sanni og þegar það var upplýst á dögunum að í þessum samingum væri um að ræða endurkoðunarákvæði árið 2012 og þá ætti að skoða hversu mikið er raunhæft að ætla að náist inn af þessum skuldum.

 

Við þessa endurskoðun verður aðeins tekið tillit til þeirra afskrifta, sem þrotabú gömlu bankanna þurfa óhjákvæmilega að taka á sig vegna þess að skuldarar geta ekki staðið í skilum. Við þá endurskoðun verður ekki tekið tillit til afskrifta skulda þeirra, sem geta greitt sínar skuldir. Þær afskfirtir þurfa því nýju bankanrir að taka á sig og það mun rýre eigin fé þeirra verulega og þar með þarf að koma til aukið eigin fé á móti því. Það verður engum öðrum til að dreifa en skattgreiðendum að leggja það fram. Kröfuhafarnir, sem keyptu meirihluta í Íslandsbanka og Arion banka munu varla leggja til slíkt eigið fé og ef það á að rýra þeirra hlut í bönkunum á móti þá mun það ekki bæta orðstýr okkar eða lánshæfismat að selja þeim hluti í bönkunum samkvæmt verðmati og síðan setja lög, sem rýra verð bankanna. Slíkt gerist bara í bananalíðveldum og getur þar að auki engan vegin staðist eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar. Vissulega verður hægt að koma slíkum leiðréttignum yfir á þrotabú gömlu bankanna ef fyrir liggur Hæstaréttardómur um forsendubrest og/eða að gengistryggð lán hafi verið ólögleg. Ef slíkt gerist liggur fyrir dómur, sem rýrir verðmæti skuldabréfasafna gömlu bankanna. Það eru í gangi málshöfðanir þar, sem krafist er lækkunar lána á þessum forsendum og vonandi vinna stefnendur þau mál þannig að hægt sé að lækka skuldir heimilanna í takt við það án kostnaðar skattgreiðenda.

 

Ef menn efast um þessi orð mín þá skulum við skoða efitfarandi dæmisögu:

 

Verktakafyrirtæki er farið á hausinn og skilanefnd þess er að selja hús í eigu fyrirtækisins. Settur er verðmiði á nokkur hús, sem öll eru eins upp á 50 milljónir. Fjölskyldan selur sína íbúð og tekur lán til að fjármagna þessi kaup. Þegar húsið er skoðað betur koma í ljós alvarlegir gallar á húsinu. Óljóst er í upphafi hversu mikill kostnaður felst í því að laga þá en niðurstaðan er sú að sá kostnaður verði að hámarki 10 milljónir. Því er ákveðið að fjölskyldan greiði við kaupsamning 40 milljónir fyrir húsið og láti laga það og þegar í ljós kemur hversu mikill kostnaðurinn er þá er endanlegt kaupverð metið þannig að sá kostnaður er dreginn frá 50 milljóna kr. kaupverðinu. Fjölskyldan muni þá greiða mismunin á 40 milljónum og þeirri upphæð, sem þá verður verð hússins.

 

Nú stendur fjölskyldan með 10 milljónir í höndunum og þá vill unglingurinn á heimilinu nota hluta þeirra til að byggja sólpall með heitum potti og setja gosbrunn í garðin. Faðirinn segir að það gangi ekki upp því ekki hafi verið samið um að nota mætti þessar 10 milljónir í það heldur aðeins til að laga galla á húsinu. Unglingurinn segir að ef hægt sé að nota þessar 10 milljónir í eitt þá sé líka hægt að nota þær í annað og hann fær aðra fjölskyldumeðlimi til að bakka sig upp hvað það varðar.

 

Endirinn verður því sá að gallarnir í húsinu eru lagaðir og kostar það 5 milljónir og einnig er farið í framkdæmdirnar, sem unglingurinn vildi fara í og þær kosta 2 milljónir. Fjölskyldan fer síðan til fulltrúa skilanfendar verktakafyrirtækisins og segir að þau séu búin að setja 7 milljónir í húsið og því eigi kaupverðið að vera 43 milljónir og réttir þær 3 milljónir, sem eftir eru af 10 milljónunum yfir borðið ásamt kvittunum fyrir kostnaðinum.

 

Skilanefndin segir eðlilega að sólpallurinn, heiti potturinn og gosbrunnirinn hafi ekki verið meðal þess, sem þeir samþykktu að taka á sig og því standi aðeins eftir 5 milljónir í kostnað við þær endurbætur, sem þeir hafi samþykkt að taka á sig og því sé kaupverðið 45 milljónir. Eftir að hafa ráðfærst sig við lögfræðing sér fjölskyldan að sjónarmið skilanfendarinnar er það rétta. Hún stendur því frammi fyrir því að skulda 5 milljónir í húsinu en eiga aðeins 3 milljónir upp í kaupverðið. Unglingurinn reyndist hafa rangt fyrir sér.

 

Þessi dæmisaga er sambærileg við verðmat á skuldabréfasöfnum gömlu bankanna við sölu þeirra til nýju bankanna. Söluverð hússins, 50 milljónir, miðið við að um enga galla sé að ræða stendur fyrir nafnverð skuldabréfasafna gömlu bankanna. Gallarnir á húsinu standa fyrir óhjákvæmilega tapaðar skuldir vegan skorts á greiðslugetu skuldara. Bráðabyrgðargreiðslan á húsverðinu, 40 milljónir, stendur hér fyrir það bráðabyrðaverð, sem nýju bankanrir greiða fyrir skuldabréfsöfn gömlu bankanna. Það verð er miðað við verstu hugsanlegu niðursöðu varðandi greiðsluget skuldara og er þá miðað við að allt fari hér á versta veg. Þær 5 milljónir, sem fóru í að laga gallana á húsinu, sem skilanefndin samþykkti að taka á sig stendur fyrir óhjákvæmilegar afskriftir vegna þess að skuldarar geta ekki greitt lán sín. Þær 2 milljónir, sem fóru í sólpallinn með heita pottinum og í gosbrunninn standa fyrir aðrar afkriftir skulda en þær, sem skilanfenfir gömlu bankanna hafa samþykkt að taka á sig enda ekki skildugar til þess meðan ekki fellur Hæstaréttardómur um annað.

 

Þessi dæmisaga sýnir að fullyrðingin um að hægt sé að fjármagna niðurfellingar eða "leiðréttingar" skulda heimilanna án Hæstaréttardóms um slíkt stenst einfaldlega ekki. Það er því nauðsynlegt að koma þeirri mýtu úr umræðunni um aðgerðir í þágu skuldugra heimila að hægt sé að lækka höfuðstóla skulda þeirra án verulegs kostnaðar fyrir lánveitendur.

 

Hagsmunasamtök heimilanna væri því nær að koam heiðarlega fram og viðurkenna þetta og færa rök fyrir því af hverju á að láta skattgreiðsendur greiða fyrir niðurfærslu skulda heimilanna. Hins vegar er hætt við því að stuðningur við þá kröfu þeirra myndi minnka verulega ef fólk gerði sér þetta almennt ljóst. Það eru því í meira legi óheiðarleg vinnubrögð hjá Hagsmunasamtökum heimilanna að bera þessar blekkingar á borð og telja fólki trú um að hægt sé að lækka skuldir þeirra án verulegs kostnaður fyrir ríkissjóð og að það þurfi því sjálft að borga brúsann, sem skattgreiðendur. Meðan fólk trúir því að slíkt sé hægt og það eina, sem standi í veginum séu illviljuð stjórnvöld, sem slái skjaldborg um fjármagnseigendur og sé skítsama um heimilinn þá mun almenningur standa þétt að baki þessum málfutningi Hagsmunasamtaka heimilanna. Það er því von að forráðamenn Hagsmunasamtaka heimilanna vilji viðhalda þessum miskilningi með blekkingum eins og hefur komið fram á heimasíðu þeirra og einnig á fundi, sem þau héldu í Iðnó fyrir nokkru. Þar kom maður frá þeim fram með "borðleggjandi áætlun um leiðréttingu skulda heimilanna án kostnaðar fyrir ríkissjóð", sem hins vegar er ekkert annað en loftkastali, sem stenst ekki rauveruleikann.

 

Með þessu er ég ekki að segja að það eigi ekki að koma til neinar leiðréttingar á skuldum heimilanna. Ég hef talað fyrir því að lækka skuldir þeirra heimila, sem keyptu sína fyrstu íbúð í húsnæðisverðbólu síðustu ára, stækkuðu þá verulega við sig eða sitja uppi með tvær íbúðir vegna þess að þeu keyptu nýja íbúð fyri hrun en náðu ekki að selja þá gömlu áður en allt hrundi. Við þurfum hins vegar að ræða form á slíkum leiðréttingum með opin augun fyrir þeirri staðreynd að kostnaðurinn lendir að mestu á skattgreiðendum og taka ákvörðun út frá því.

Efna til kröfufundar á Austurvelli

Athugasemdir

[Kristinn (IP-tala skráð) 4.12.2009 kl. 15:03]

"Við þurfum hins vegar að ræða form á slíkum leiðréttingum með opin augun fyrir þeirri staðreynd að kostnaðurinn lendir að mestu á skattgreiðendum og taka ákvörðun út frá því."

Kostnaðurinn lendir hvort eð er á fjármagnseigendum og skattgreiðendum þegar skuldsettustu heimilin fara í gjaldþrot og einstaklingarnir flýja land.

[Rúnar Þór Þórarinsson, 4.12.2009 kl. 19:12]

Smá hugleiðing út frá kaupendum bankanna sem þú minnist á: Hvaða eigið fé eru þeir að leggja í bankana? Eru þetta ekki lán sem veitt voru út á lán til að kaupa banka sem veitt hafði lán sem teljast því eignir sem renna til þeirra sem lánuðu út á lánin sem þeir höfðu fengið o.s.fr.v. Hringavitleysa dauðans og einhversstaðar á endanum eru kannski örfáir einstaklingar sem eiga eitthvað í alvörunni - Líklega í gegnum pólitísku göngin þar sem stjórnvöld gefa einstaklingum auðlindir eins og hér á Íslandi þar sem rétturinn til að veiða var gerður veðhæfur.

Önnur pæling: Eins og Kristinn bendir á þá fylgir því kostnaður að setja venjulegt fjölskyldufólk á hausinn (líka fólkið sem eyddi ekki 10 milljónum í að byggja sér pall með heitum potti...).

Fjármagnseigendur: Þetta er ekki einn hópur. Á meðan sumir hafa unnið fyrir því með góðum rekstri og dugnaði á meðan eru aðrir á spenanum. Burtséð frá því, þá þurfa þeir að bera sínar byrðar eins og aðrir. Þeir sem hafa fengið mikið frá samfélaginu á góðum tímum geta búist við því að þurfa að borga á slæmum tímum. Óli Ólafs, Magnús Ármann, Hreiðar Már og það lið allt saman er auðvitað að stinga af frá þessu, en armur laganna er langur og þessa menn þarf að draga til ábyrgðar hafi þeir gerst brotlegir, rétt eins og þá sem eru settir í fangelsi fyrir að hnupla lifrarpylsu úr Bónus.

Hugleiðing um byrðar ríkisins og niðurfellingu skulda: Sé allt það rétt sem þú segir varðandi skellinn þunga sem ríkið og skattgreiðendur þurfa að taka á sig til að leysa úr vanda heimilanna og þar með þjóðarinnar eftir þetta hrun sem kokkað var af fjármagnseigendum og pólitíkusum - Þá er rétt að benda á að það er hreinlega ekkert athugavert við það. Þjóðir heims borga þúsundir milljarða og þúsundir mannslífa fyrir að bjarga sjálfum sér frá allskyns ógnum utan frá. Því ekki að eyða þúsund milljörðum í að bjarga sér frá ógnum sem steðja að innan frá

Þetta er borgarastríð, þú áttar þig á því er það ekki? Skoðanir alþingisklíkunnar og auðlinda-/fjármagns"eigendanna"eru ósamrýmanlegar skoðunum þeirra sem þeir sviku og arðrændu. Þetta eru hinir fáu gegn hinum mörgu sem í sögulegu tilliti er afskaplega áhugavert.

[Sigurður M Grétarsson, 5.12.2009 kl. 08:37]

Kristinn. Varúðarleiðréttingar á verðmæti skuldabréfasafna gömlu bankanna gera bönkunum kleift að lækka skuldir þeirra, sem ekki geta greitt. Það stendur til að gera það. Krafa Hagsmunasamtaka heimilanna gengur hins vegar út á að lækka líka skuldir þeirra, sem geta greitt sínar skuldir. Slíkt fækkar ekki gjaldþortum heimila. Þvert á móti mun hin mikli kostnaður skattgreiðenda af slíkri niðurfellingu skulda leiða til hækkaðra skatta og veikingar velferðakerfisins. Verst settu heimilin munu hins vegar ekki hagnast neitt á aðgerðurm eins og HH krefjast vegna þess að sú lækkun skulda, sem þau fá í gegnum flata lækkun dregst þá frá þeirri lækkun, sem þau fá í gegnum skuldaaðlögun eða aðrar sértækar aðgerðir bankanna vegna þeirra, sem ekki geta greitt sínar skuldir.

Staðreyndin er því sú að það eru aðeins best settu heimilin, sem hagnast á aðgerðum eins og HH fara fram á. Verst settu heimilin þurfa hins vegar eins og önnur heimili að borga brúsan í formi hækkaðra skatta og munu skaðast mikið á þeirri veikingu velferðakerfisins, sem slík aukning á skuldsetningu ríkissjóðs leiðir.

Þess vegna munu aðgerðir eins og HH fara fram á fjölga þeim heimilum, sem verða gjaldþrota en ekki fækka þeim. Þess vegan munu aðgerðir HH fjölga þeim heimilum, sem ekki eiga fyrir mat. Þess vegna fara þau útgjöld ekki í að eyða neinni ógn innan frá eins og Rúnar segir heldur væri það til að auka hana.

Rúnar. Kröfuhafarnir, sem keyptu hlut í Íslandsbanka og Arion banka höfðu val um að fá pening út úr þrotabúinu eða eignarhlut í bankanum. Þetta eru því alvöru peningar, sem þeir eru að leggja í bankann burtséð frá því hvernig þeir eignuðust kröfurnar. Megnið af því voru reyndar lán, sem þeir veittu bönkunum og voru það alvöru peningar, sem þar voru veittir að láni.

Ríkissjóður leggur hins vegar fram sitt eigið fé með útgáfu ríkisskuldabréfa, sem fara inn í eignarsafn bankanna. Þessi ríkisskuldabréf þarf ríkissjóður að greiða en vonast er eftir því að megnið af þeim peningum komi inn aftur í ríkissjóð með sölu á eignarhlutum ríkisins í bönkunum. Ef eigið fé bankanna er fært niður með því að rýra verðmæti skuldabéfasafna bankanna þarf að setja meira eigin fé inn í bankana vegna þess að þeir eru endurreistir með lágmarks eigin fé og því þarf að mæta rýrnun á því og það strax. Það má vel vera að hægt sé að framkvæma það með sama hætti, það er með aukinni útgáfu ríkisskuldabréfa inn í eignarsafn bankanna en peningur til að greiða fyrir þau fæst ekki með því að selja hlut ríkisins í bönkunum vegna þess að það er þá búið að úthluta þeim peningum til skuldara, sem gátu greitt sínar skuldir sjálfir. Kröfuhafar bankanna taka á sig lækkun skulda þeirra, sem geta ekki greitt sínar skuldir.

Þess vegan er ekki hægt að segja annað um síðustu málsgrein þína í athugasemd þinni en að hún sé bull. Alþingi og ríkisstjórnin eru ekki að verja fjármagnseigendur með aðgerðum sínum eða aðgerðum, sem ekki á að fara í heldur er einfaldlega verið að velja þær aðgerðir, sem best eru til þess fallnar að hjálpa heimilunum í landinu. Hagur heimilanna batnar ekki við það að lækka byrðar þeirra af lánum en auka byrðar þeirra að sama skapi á móti í formi hærri skatta og lakara velferðarkerfi. Þess vegna þarf að velja aðgerðir, sem hjálpa heimilunum í gegnum kreppuna en kosta skattgreiðendur ekki háar fjárhæðir. Það þarf líka að velja aðgerðir, sem fyrst og fremst hjálpa þeim lakast settu en ekki að velja aðgerðir, sem fara flatt yfir línuna og kosta skattgreiðendur stórfé.

[Rúnar Þór Þórarinsson, 9.12.2009 kl. 08:51]

Alvöru peningar :)

Peningar eru prentaðir út á ekki neitt og eru svo veittir að láni og veittir að láni og svo veittir að láni og veittir að láni og svo veittir að láni og veittir að láni og svo veittir að láni og veittir að láni og svo veittir að láni. Skolast reyndar stundum eitthvað til á leiðinni og lenda misjafnlega. Sú ójafna er síðan notuð til að hirða eignir þegar þeir sem hafa endað með peningana flesta hjá sér stýra flæðinu með hörmulegum afleiðingum. Þannig er þetta kerfi gert til þess að gera þá ríku ríkari og sölsa undir sig ævistarfi venjulegs fólks.

Það er ekki furða að þér falli vel að tala um þetta af svona miklum eðlileika því það er gert til þess. Útlitið er einfalt, kerfið sem undir liggur er hinsvegar snúnara og virkar alveg án þess að fólk fatti það almennt.

Kannski er það fínt, kannski ekki, en um það snýst síðasta efnisgrein mín. Hún er alls ekki bull gæskur, ósköp leiðinlegt að þú sjáir það ekki.

Reyndar hef ég ekki tekið afstöðu til þess sem þér er tíðræddast um, sem er greiðsluverkfall HH. Hinsvegar undirstrikar sú aðgerð að reglurnar sem ég er að gagnrýna (og ég veit ekki hvort þú skilur áður en þú verður ósammála þeim) eru alls ekki sjálfsprottnar eins og þyngdaraflið og náttúrulögmálin. Gallað kerfi er gallað kerfi.